در حال حاضر استاندارد بين الملليISO/IEC 17025 كه در نتيجه تجربيات وسيع حاصل از اجرايISO/IEC Guide 25 و استاندارد اروپايي EN45001 تهيه شده است، جايگزين هر دوي آنها شده است. اين استاندارد شامل كليه الزاماتي است كه آزمايشگاه هاي آزمون و كاليبراسيون بايد آنها را برآورده سازند تا بتوانند اثبات كنند كه يك سيستم كيفيت را به كار گرفته و از نظر فني صلاحيت داشته و قادر به فراهم آوردن نتايج معتبر مي باشد .
مراجع تأييد صلاحيت كه صلاحيت آزمايشگاههاي آزمون و كاليبراسيون را به رسميت ميشناسد، بايد اين استاندارد را به عنوان مبناي تأييد صلاحيت خود قرار دهند. آزمايشگاه هايي كه بخشي از يك سازمان بزرگتر ميباشند يا خدمات ديگري هم ارايه مينمايند، قادر به اجراي سيستم كيفيتي هستند كه با استانداردهاي ISO9001 يا ISO9002 و نيز با اين استانداردهاي ذكر شده كه مرتبط با گستره خدمات آزمون و كاليبراسيون كه در سيستم كيفيت آزمايشگاه منظور شده است، در نظر گرفته ميشود. آزمايشگاه هاي آزمون و كاليبراسيوني كه الزامات ISO 17025را برآورده نمايند، خودبهخود الزامات استانداردهاي ISO 9001 و ISO 9002 را نيز برآورده خواهند نمود. با اين حال گواهي انطباق با استانداردهاي ISO 9001 و ISO 9002 به تنهايي حاكي از صلاحيت آزمايشگاه در فراهم آوردن و ارائه دادهها و نتايج فني معتبر نخواهد بود.
در صورتي كه آزمايشگاهها الزامات استاندارد ISO 17025 را برآورده نمايند و توسط مراجعي كه داراي موافقت نامة شناسايي متقابل با مراجع هم تراز خود در ساير كشورهاي استفاده كننده از اين استاندارد هستند، تأييد صلاحيت شوند، پذيرش نتايج آزمون و كاليبراسيون كشورها آسان خواهد شد. به كارگيري اين استاندارد همكاري بين آزمايشگاه ها و ساير سازمانها را تسهيل و به تبادل اطلاعات، تجارب و نيز هماهنگ كردن استانداردها و روشهاي اجرايي كمك ميكند.
مسئوليت هر آزمايشگاه اين است كه فعاليتهاي آزمايش و كاليبراسيون خود را به نحوي انجام دهد كه الزامات اين استاندارد رعايت شود و خواستههاي مشتريان، مراجع قانوني يا سازمانهايي كه آزمايشگاهها را به رسميت ميشناسند، نيز برآورده گردد. اين استاندارد شامل دو بخش الزامات مديريتي و الزامات فني ميباشد. برآورده شدن اين دو به معني داشتن صلاحيت بر اساس ISO 17025 است.
الزامات بخش مديريتي
الزامات مديريتي شامل موارد زير است:
1. سازماندهي و نحوه آن
2. سيستم كيفيت مديريت
3. كنترل مدارك
4. بازنگري درخواستها، پيشنهادها و قراردادها
5. واگذاري آزمون و كاليبراسيون به پيمانكاران فرعي
6. خريد خدمات و ملزومات
7. ارائه خدمات به مشتريان
8. اقدامات پيشگيرانه
9. كنترل سوابق
10. مميزيهاي داخلي
11. بازنگريهاي مديريتي
12. شكايات
هر يك از موارد فوق داراي روشهاي عملياتي و اجرايي خاص خود و رويههايي ميباشد كه هر آزمايشگاه ملزم به رعايت آن در چارچوبهاي تعريف شده ميباشد.
الزامات بخش فني
بخش الزامات فني شامل موارد زير است:
1. كاركنان
2. جايگاه و شرايط محيطي كار
3. روشهاي آزمون و كاليبراسيون و صحه گذاري بر روشها
4. تجهيزات و امكانات
5. نمونهبرداري
6. جابجايي اقلام مورد آزمون و كاليبراسيون
7. تضمين كيفيت نتايج آزمون و كاليبراسيون
8. گزارشدهي نتايج
در اين خصوص نيز روشهاي اجرايي و عملياتي جهت برقراري الزامات وجود دارد. آزمايشگاه در منظر كلي و عمومي بايد كاركنان مديريتي و فني داشته كه داراي اختيارات و منابع لازم براي انجام وظايف خود باشد و وقوع هر انحرافي را از سيستم كيفيت يا از روشهاي اجرايي مربوط به انجام آزمونها و يا كاليبراسيون شناسايي كنند و اقداماتي براي پيشگيري يا به حداقل رساندن اين انحرافات انجام دهند. ترتيب آزمايشگاه ها بايد طوري باشد كه بتواند از اين كه مديريت و كاركنان آن از هر گونه فشار و تأثيرپذيري نابجاي تجاري، مالي و غيرة داخلي و خارجي كه اثر نامطلوبي بر كيفيت كار آزمايشگاه داشته باشد، اطمينان حاصل كنند.
آزمايشگاه بايد خط مشيها و روشهاي اجرايي داشته باشد كه بر اساس آن بتواند از حفاظت اطلاعات محرمانه و حقوق مالكيت معنوي مشتريانش اطمينان داشته باشد. همچنين آزمايشگاه بايد خط مشيها و روشهاي اجرايي داشته باشد كه بر اساس آن بتواند از دخالت در هر نوع كاري كه باعث كاهش اعتماد به صلاحيت، بيطرفي، درستي قضاوت يا درستي عمل آن گردد جلوگيري نمايد. آزمايشگاه بايد سازمان و ساختار مديريتي آزمايشگاهي، جايگاه در سازمان اصلي و روابط ميان مديريت كيفيت، عمليات فني و خدمات پشتيباني را تعيين نمايد.
همچنين آزمايشگاه بايد مسئوليت، اختيارات و روابط ميان تمامي كاركنان را تعيين كند كه بر كيفيت آزمونها و يا كاليبراسيون تأثير گذار است و بوسيله اشخاصي آشنا با روشهاي آزمون، روشهاي اجرايي مربوط با اهداف هر آزمون و نيز ارزيابي نتايج داشته و نظارت كافي بر كاركنان انجام دهندة آزمايش و كاليبراسيون، از جمله كارورزان داشته باشد.
آزمايشگاه بايد مديريت فني داشته باشد كه مسئوليت كلي عمليات فني و فراهم كردن منابع لازم براي حصول اطمينان از كيفيت مورد نياز عمليات آزمايشگاهي را بر عهده گيرد. آزمايشگاه بايد يكي از كاركنان را به عنوان مدير كيفيت منصوب نمايد كه صرفنظر از ساير وظايف و مسئوليتهاي وي، مسئوليت و اختيارات معيني داشته باشد. براي حصول اطمينان از اين كه سيستم كيفيت در آزمايشگاه اجراء و در تمام اوقات رعايت ميشود، مدير كيفيت بايد به عاليترين سطح مديريتي كه تصميمگيري در مورد خط مشي و منابع آزمايشگاه در آن سطح انجام ميگيرد، دسترسي مستقيم داشته باشد. آزمايشگاه بايد جانشينهايي براي كاركنان كليدي مديريت تعيين نمايد.
سيستم كيفيت آزمايشگاه
آزمايشگاه بايد يك سيستم كيفيت متناسب با گسترة فعاليتهاي خود ، اجرا نموده و برقرار نگه دارد. آزمايشگاه بايد خط مشيها، سيستمها، برنامهها، روشهاي اجرايي و دستورالعملهاي خود را تا حدي كه براي تأمين كيفيت نتايج آزمون ضروري باشد، مستند سازد. مستندات سيستم بايد به كاركنان ذيربط اطلاع داده شود. خط مشيها و اهداف سيستم كيفيت آزمايشگاه بايد در يك نظامنامة كيفيت تعيين گردد. اهداف كلي بايد در يك بيانيه خط مشي كيفيت مدون شود و بيانيه به امضاي بالاترين مقام اجرايي برسند. اين بيانيه حداقل بايد شامل موارد زير باشد:
1. تعهد مديريت آزمايشگاه نسبت به اعمال رويه عرضهاي خوب و نيز كيفيت خدمات آزمايش و كاليبراسيون ارائه شده به مشتريان
2. بيانيه مديريت درباره استاندارد خدمات آزمايشگاه
3. آزمايشگاه بايد كليه كاركنان مرتبط با فعاليتهاي آزمايش را با مستندات كيفيت آشنا سازد و خط مشيها و روشهاي اجرايي را در كار خود اعمال نمايد.
4. تعهد مديريت آزمايشگاه در مورد برآورده كردن الزامات
مستندسازي مدارك و كنترل آن، تصويب و صدور مدارك، ارائه خدمات به مشتريان، الزامات فني و نحوه اجراي آن، دستورالعملهاي مستند شده و شرايط محيطي و عملي آزمايشگاه، تجهيزات، خريد ملزومات و غيره بصورت جزء اين استاندارد رويه و دستورالعملهاي خاص خود را دارد.
مزاياي اخذ استاندارد ISO17025
برخي از مزاياي اخذ اين استاندارد عبارتست از:
1. ارتقا سطح آزمايشگاههاي عضو و كسب اعتبار بينالمللي
2. افزايش اطمينان از صحت نتايج ارايه شده توسط آزمايشگاهها
3. كسب اطمينان از كاليبره شدن مستمر تجهيزات آزمايشگاهها
4. تسهيل همكاري ميان آزمايشگاهها و ساير سازمانها
5. استاندارد كردن روشهاي اجرايي و مديريتي آزمايشگاهها
6. ارتقاء سطح مشتري مداري آزمايشگاهها
7. امكان پذيرش آزمايشگاهها به عنوان آزمايشگاه مرجع از طرف موسسه استاندارد
8. امكان ارايه خدمات در سطح بين المللي
9. انطباق استانداردهاي ISO 9001-9002 با مقدمات اين استاندارد
مشكلات اخذ استاندارد ISO17025
برخي از مشكلات اجراي اين استاندارد براي آزمايشگاههاي شبكه عبارتست از:
1. آزمايشگاه ها بايستي براي كاليبراسيون جديدترين نسخه نرم افزار كاليبراسيون را روي كامپيوتر براي تحليل نتايج آزمايش نصب نماييد، اما بخاطر برخي از تحريم ها اين امكان وجود ندارد.
2. آزمايشگاه ها بايستي بطور تناوب تجهيزات خود را با مواد مرجع تاييد شده يا CRM
(Certificate Reference Materials) كاليبره نمايند. اكثر اين مواد در اختيار شركت هاي آمريكايي مثل NBS مي باشد كه براحتي در اختيار ايران قرار نمي دهند.
|